Wachten op hoog water

Daar stonden ze, de twee vrouwen van Wachten op hoog water. De ene volslank en de ander dun. Het zonlicht viel op hun metalen huid. Ze keken voor zich uit, armen gespreid met de handpalmen iets omhoog. De handen raakten elkaar niet. De twee beeldjes bevonden zich op een houten blok, met de kunstenaar ernaast. Het was een opendag van de Sluisfabriek in Drachten, de plek waar Jan Ketelaar zijn atelier heeft. Het was september 2022.

De beeldjes waren een voorstudie voor de vijf meter hoge beelden Wachten op hoog water, die we in de zomer van 2021 bij Holwerd hadden zien staan. Door corona wilden we die zomer niet naar het buitenland en zochten de rust en de kust op. We logeerden in een Airbnb in Friesland. De twee vrouwenfiguren waren al van verre op de dijk te zien, silhouetten in het landschap. Ze stonden een paar kilometer buiten het dorp, in het uiterste noorden van het vasteland van Friesland, waar de veerboot naar Ameland gaat. Vanaf de dichtsbijzijnde parkeerplaats liepen we met stevige tegenwind over de dijk naar wat inmiddels één van de bekende landmarks langs de Waddenzee is.

Tijdens de opendag maakten we kennis met Jan Ketelaar. Hij vertelde dat de beelden bij Holwerd door de provincie en de gemeente van hem waren geleaset voor een periode van vijf jaar. En dat het huurcontract in mei 2023 zou aflopen. Wat zou kunnen betekenen dat de beelden weg moeten. We keken elkaar onthust aan.

Het gaat om twee, van metaal gelaste, vrouwen van vijf meter hoog. Een volle vrouw en een dunne vrouw. Ze kijken uit over zee. Het gaat over de zoektocht naar balans en uitwisseling. Met het kunstwerk wil kunstenaar Jan Ketelaar mensen bij elkaar brengen. Het is het eerste kunstzinnige dijkproject van Sense of Place dat na jarenlange voorbereiding tot uitvoering kwam. Sense of Place is het landschapsprogramma voor de waddenkust van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Het project wil kunst bij het Wad stimuleren.

Jan Ketelaar in zijn atelier bij het eerste beeld van Wachten op hoog water. Foto Voor de kust.

Jan Ketelaar was jaren met het kunstwerk bezig. Het kostte hem zelfs zoveel tijd dat hij niet meer aan ander werk toekwam, terwijl de financiering van de Culturele Hoofdstad 2018 nog niet rond was. Joop Mulder van Oerol én Sense of Place begon een crowdfuningsactie om Jan te helpen zijn droom te verwezelijken. En dat lukte. De volle vrouw werd in december 2018 geïnstalleerd, het jaar van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad. Op 16 september 2019 kreeg ze gezelschap van de dunne vrouw. Zo’n honderd mensen kwamen naar de dijk om te kijken naar de voltooiing van het project. Filmmaker Jonathan Doornenbal legde dit vast.

Op zijn Facebookpagina maakte Jan kort geleden bekend dat zijn iconische beelden op hun plek kunnen blijven staan, de gemeente en provincie kopen de beelden van hem. Het contract wordt in mei 2023 getekend.

Jan Ketelaar is een kunstenaar uit Friesland en woont in Drachten. In 2002 studeerde hij af aan de Academie Minerva. Onder de naam Potzenmakerij Ketelaar maakt hij zogenaamde potzen: serieuze grappen. Jan exposeerde o.a. in Portugal, Bremen en New York. Hij trok met zijn metershoge beelden “De staat van Nederland” verschillende malen (per heftruck) door Nederland. In 2014 ontwierp hij voor de koningslinde (nav de troonsbestijging van Koning Willem-Alexander) een speciaal, hek, één waar je ook op kunt zitten. In 2021 voerde hij voor FB Oranjewoud het logo in 3D uit. Hij is voornamelijk beeldhouwer, maar schrijft en publiceert ook gedichten. In 2008 en in 2012 stond hij in de finale NK Poetry Slam. In 2014 kwam zijn eerste bundel uit “Van een man die dacht, ik wil niet meer denken”. Daarnaast organiseert hij als potzenmaker literaire en culturele bijeenkomsten en is hij plannenmaker. Meer informatie op zijn website.
Van de gemeente Leeuwarden kreeg Jan Ketelaar opdracht een koninklijk hekwerk te maken voor de koningslinde op het Beursplein. De onthulling vond plaats op 20 mei 2014. Foto Jan Ketelaar.
Van FB Oranjewoud (bij Heerenveen) kreeg Jan opdracht om het logo in 3D uit te voeren. Foto Jan Ketelaar.

Zenderoverzicht in krant op zwart


Dit weekend ging in NRC het zenderoverzicht op zwart. Geen tv-gegevens meer in de krant. Toen ik deze aankondiging eerder deze week las, was ik geschokt. Maar waarom eigenlijk? Waren die gegevens niet altijd al een soort fremdkörper in een krant?

In een artikel van Arjen Fortuin van 30 september 2022 las ik dat NRC al eerder de tv-gegevens schrapte. Dat was in 2009, in hun jongerenkrant nrc.next. Jongeren zouden geen tv meer kijken. Na 300 klachten haalde NRC bakzeil en kwam het zenderoverzicht terug. Die relatief jonge lezers hadden dus nog wel een boodschap aan tv. Eerlijkheidshalve moet gezegd dat ook de sudoku op de eliminatielijst stond. Deze puzzel was nog maar een paar jaar daarvoor in Nederland geïntroduceerd en al razend populair geworden. Mede doordat ook kranten dagelijks zo’n puzzel afdrukten.

In september vorig jaar, nadat de zaterdagkrant anders was ingedeeld en vormgegeven, probeerde NRC wederom zich van de televisiegegevens te ontdoen. Voortaan zou er in de zaterdagkrant geen tv-overzicht meer verschijnen. Ook nu kwamen er klachten. En ook nu zwichtte de krant en kwam het zenderoverzicht terug. Maar het was van tijdelijke aard. Vanaf dit weekend worden de tv-gegevens, ook in de doordeweekse krant, niet meer afgedrukt.

NRC geeft als verklaring dat zenderoverzichten ook online te vinden zijn. De krant geeft zelfs wat namen van sites. De pagina’s met tv-gegevens worden online weinig bekeken en de hoofdredactie wil digitaal leidend laten zijn. We krijgen de tip ons te abonneren op de nieuwsbrief NRC Kijktips voor een selectie boeiende tv-programma’s van de mediaredactie. En en passant meldt de krant dat naast de doordeweekse tv-tips ook de rubriek Thuiskok en het weerbericht stoppen.

Er zijn inderdaad genoeg andere bronnen voor deze services waarvoor de krant slechts een doorgeefluik is. Die onderdelen zijn in de loop der tijd ook al verschoven. Waren het in de jaren zeventig kerkdiensten, later kwamen de bioscoopladders en meer pagina’s met beurskoersen. Het vormgeven van deze rubrieken kost tijd, en die tijd wil NRC liever aan journalistiek inhoudelijker zaken besteden. Chapeau voor NRC als dat inderdaad zo is. Ik mag hopen dat er straks niet extra advertentieruimte voor in de plaats komt.

Hoewel ik het schrappen van de service-onderdelen wel snap, is het weer iets dat we achter ons (moeten) laten omdat de wereld verandert. En elke verandering vind ik niet per se een vooruitgang. Omdat die vooruitgang te vaak wordt ingegeven door wat de meerderheid wil. Of in het geval van NRC van wat er online het meest gelezen wordt. En het daarmee feitelijk een kwestie van geld wordt. Natuurlijk is het goed als er meer ruimte komt voor journalistieke inhoud, maar is een krant er niet ook voor verpozing? Om ontspanning te bieden? Om tussen al dat nieuws juist even aan de wereld te kunnen ontsnappen?

Ik besef dat steeds meer dingen die ooit heel gewoon waren, achterhaald raken. Dat het afschaffen van de tv-gegevens betekent dat er steeds minder mensen lineaire tv kijken en ook steeds minder een (papieren) krant lezen. Misschien was ik daarom wel zo geschokt over het nieuws. Niet omdat ik die tv-gegevens nu zo hard nodig heb, maar omdat het voelt als het einde van een tijdperk. Ik ben oud.

Potloden met een verhaal


Met een verhuizing raken er dingen kwijt, maar komen er ook verloren gewaande zaken boven water. Zoals mijn Storyteller Pencils. Ik kocht ze tijdens een vakantie in Engeland. De zes potloden met opdruk vond ik waarschijnlijk te mooi om te gebruiken en verdwenen uit zicht en in een la.

Het setje grijze gladde potloden viel bij aankoop in de categorie ik wil ze hebben want ze zien er zo leuk uit. Uit diezelfde categorie ligt er meer schrijfgerei in, op en in de buurt van mijn bureau. Aan mooie notitieboekjes, stiftjes en pennetjes geen gebrek. Deze Storyteller Pencils waren niet per se nodig. Want in diezelfde verhuizing kwam er ook een grootverpakking gele hb potloden tevoorschijn.

‘It was a dark and stormy night’

Edward Bulwer-Lytton

Ik denk dat ik ze niet alleen wilde hebben omdat ze er zo leuk uitzien, maar ook omdat ze létterijk een verhaal vertellen. De 6 hb potloden van de Storyteller Pencils dienen als inspiratie voor verhalenvertellers. Op elk potlood staat een Engelse klassieke (openings)zin.

Zoals de zin: It was a dark and stormy night… Ik zocht de zin op en vond dat het afkomstig is van dichter, (toneel)schrijver, literatuurcriticus en politicus sir Edward Bulwer-Lytton. De zin komt uit zijn roman Paul Clifford en is klassiek geworden. Niet omdat het zo ingenieus is, maar omdat het een schoolvoorbeeld van een saaie openingszin voor een roman is geworden. Sinds 1982 wordt er jaarlijks zelfs de Edward Bulwer-Lytton Fiction Contest gehouden to compose the opening sentence to the worst of all possible novels.

De hele openingszin van Bulwer-Lytton luidt: It was a dark and stormy night; the rain fell in torrents — except at occasional intervals, when it was checked by a violent gust of wind which swept up the streets (for it is in London that our scene lies), rattling along the housetops, and fiercely agitating the scanty flame of the lamps that struggled against the darkness.

Deze Edward Bulwer-Lytton werd op 25 mei 1803 in Londen geboren en ging in 1822 naar het Trinity College in Cambridge. Hij schreef en reisde veel en was ook een succesvol politicus. Hij leed aan een oorziekte. Na een operatie om doofheid te voorkomen, vormde zich een abces in het oor dat uitiendelijk barstte; hij leed een week lang hevige pijn en stierf op 18 januari 1873, een paar maanden voor zijn 70ste verjaardag. Hij werd op 25 januari begraven in de St. Edmunds Chapel in Westminster Abbey.

© National Portrait Gallery, London

Bulwer-Lytton schreef meer dan zestig werken, waaronder vele historische romans. Vooral The last days of Pompeii werd bekend. Zijn beste roman is waarschijnlijk Pelham; or the Adventures of a Gentleman. Enkele andere titels zijn: Zanoni, The Coming Race en Kenelm Chillingly. Hij muntte overigens meer bekende zinnen, zoals The Great Unwashed, Pursuit of the Almighty Dollar, The pen is mightier than the Sword en Dweller on the Threshold.

Het setje potloden is ontworpen door Sharp & Blunt voor _ustudio. Andere bekende zinnen op de potloden zijn Once upon a time, It was a day just like any other, In a Galaxy far, far away en All this happened more or less. Maar ook Are you sitting comfortably? Then I’ll begin.

De potloden hebben hun werk gedaan. Een ervan bracht me dit verhaal over Edward Bulwer-Lytton.